Antibiyotik: Nasıl ve neden kullanılır

Tipik bir bakteri hücresi

Antibiyotik ilaçlarının yanlış kullanılması şu an dünyada en büyük sağlık sorunlarından birisi. Bu hatalardan en büyüğü antibiyotiğin yanlış hastalıklarda veya enfeksiyonlarda kullanılması ve genelde gerektiği gibi kullanılmaması, özellikle gerektiğinden daha çabuk durdurulması.

Antibiyotik nelere kullanılır?

Antibiyotik sadece bakteri enfeksiyonlarına kullanılabilir. Grip, üşütme gibi hastalıklarda kesinlikle kullanılmaması gerekiyor, çünkü hem hiç bir faydası olmuyor, hem de zarar veriyor. Bunu anlamak için ilk başta virüs ve bakterinin çok farklı olduklarını anlamalısınız. Aşağıdaki resimlerde size en tipik virüs ve bakteri resimleriyle bu farkları anlatmak istiyorum, fakat unutmayın ki bakterilerin ve virüslerin bile kendi aralarında büyük farkları var. Bu farklardan en önemlisi, genelde bakteriler yaşayan, canlı hücreler, virüsler ise yaşamaları için kendilerine insan veya hayvan gibi ev sahibi bulup, bunların hücrelerine girdikten sonra çoğalmaya başlıyorlar.

Antibiyotikler özellikle bakterileri durdurmak veya öldürmek için üretilir. Antibiyotiklerin arasında da farklar var. Bazı antibiyotikler bakterinin hücre duvarını bozarak bakteriyi öldürür, bazıları ise direk bakteri hücresinin içindeki DNA’yı hedefleyip bunu bozar ve bakteri kopya yapamaz, yani üreyemez ve ölür.

Virüs hücresi değişik şekilde ve değişik maddeler ve proteinlerden yapıldığı için bakteriyi hedef alan antibiyotikler etkisiz kalır ve tam tersi antibiyotiği gereksiz kullanmakla vücudunuza zarar verirsiniz. Özellikle bazı insanlar antibiyotiği yanlışlıkla gribi tedavi etmek için kullanmak istiyor, fakat grip bakteri değil virüs hücrelerinden oluşan bir hastalıktır.

Tipik bir virüs hücresi

Antibiyotik nasıl kullanılır?

Yukarıda da anlattığım gibi, antibiyotik sadece bakteri enfeksiyonlarına kullanılır, mesela zatürre. Antibiyotik doktor tarafından reçeteyle alınması ve doktorun tarif ettiği gibi kullanılması gerekiyor. Bazı antibiyotiklerin birkaç gün, bazılarının ise birkaç hafta kullanılması gerekir. Bunun yanı sıra antibiyotikler değişik sınıflarda üretilir; bazıları dar spektrüm, yani bir veya az çeşit bakteriyi öldürür, bazıları ise geniş spektrüm, yani bir sürü değişik tür bakteriyi öldürür. Bunu en iyi bilen doktorunuz olacaktır ve lütfen reçeteyi tam olduğu gibi kullanın.

Antibiyotiğin zararları nedir?

Antibiyotik virüsten oluşan hastalıklarda kullanılırsa, kendiliğinden gidecek ufak hastalıklara kullanılırsa ve gerektiğinden eksik veya fazla kullanılırsa vücuda zarar verir. Yanlış kullanımda bakteriler kendilerini (mesela DNA’larını veya şekillerini) değiştirirler ve antibiyotikler bu bakterileri artık öldüremez, yani antibiyotik etkisiz kalır. Buna kısaca antibiyotik rezistansı veya direnci denilir.

Antibiyotik rezistansı/direnci neden önemli?

Vücudunuz bazı antibiyotiklere karşı direnç (resiztans) kurmuşsa, bu demektir ki bu antibiyotiklerin sizde olan enfeksiyona hiçbir etkisi yoktur. Enfeksiyon yapan bakteri öldürülmezse, enfeksiyon dağılıp vücudunuza büyük zarar verebilir. Bunun diğer önemli noktası da şu: ilaç şirketleri en son antibiyotik ilacını 1980’lerde piyasaya çıkardı, yani o zamandan bu yana beri piyasaya yeni bir çeşit antibiyotik konulmadı. Elimizde olan antibiyotikleri dikkatli kullanmayıp, bakteriler direnç yaparsa, bir gün tedavisiz kalıp enfeksiyonlar büyük hastalıklarla ve ölümle sonuçlanabilir. Bu Dünya Sağlık Örgütünün en büyük korkularından birisi ve bu yüzden dikkat ettiyseniz son yıllarda doktorlar gerekmedikçe antibiyotik tavsiye etmiyorlar. Lütfen antibiyotikleri gerektiği gibi, doktor tavsiyesiyle kullanın.